దమ్మం శరణం

దమ్మం శరణం గచ్ఛామి...

బౌద్ధం ప్రపంచలోని ముఖ్యమైన మతాలలో ఒకటి. మొత్తం ప్రపంచంలో బౌద్ధధర్మాన్ని ఆచరించే వారు 23 కోట్ల నుండి 45 కోట్ల వరకు వుండవచ్చని అంచనా! ఈ బౌద్ధధర్మానికి మూల కారకులు, ఆధ్యాత్మిక గురువులలో ఒకరు... బౌద్ధులందరిచే మహాబుద్ధునిగా కీర్తింపబడినవాడు సిద్దార్థుడు. ఆయనే గౌతమ బుద్ధుడు. ఆయన బోధనలు త్రిపిటక అనే పేరుతో మూడు పీఠికలుగా విభజించి భద్రపరిచారు.

బౌద్ధధర్మాన్ని మొదటిగా బోధించిన గౌతమబుద్ధుని అసలు పేరు సిద్దార్థుడు. లుంబినిలో జన్మించి కపిలవస్తులో పెరిగాడు. తండ్రి శుద్ధోధనుడు. తల్లి మా యాదేవి.సిద్దార్థుని తాత్విక అన్వేషణ గురించి ప్రచారంలో ఉన్న కథ చూస్తే అతను పుట్టిన వెంటనే తండ్రి జ్యోతిష్కులని పిలిచి జోస్యం చెప్పమన్నారు. ఈ బాలుడు ము నుముందు గొప్ప చక్రవర్తి లేదా సర్వసంగ పరిత్యాగి అవుతాడని పండితులు చెప్ప టంతో తన కుమారునికి ఎటువంటి వైరాగ్యం కలుగరాదని కోరికతో తండ్రి అతడిని సకల భోగాలతో పెంచాడు. చిన్న వయస్సులోనే యశోధరతో వివాహం చేసాడు. తన 29వ ఏట సిద్దార్థుడు నగరంలో ప్రయాణిస్తుండగా జనులు పడుతున్న కష్టా లను..చూసాడు. అతని మనసు చలించిపోయింది. తాత్విక చింతన వైపు మరలిం ది. ఒక రాత్రివేళ కుటుంబాన్ని, రాజభోగాలను వదిలి రాజప్రసాదం నుంచి నిష్ర్క మించాడు.

సత్యాన్ని అన్వేషించటానికి కఠోరమైన దీక్షబూనాడు. బౌద్ధంలో రెండు ప్రధాన విభాగాలున్నాయి.మహాయానం; ధేరవాదం, తూర్పు ఆసి యా, టిబెటి ప్రాంతాలలో మహాయానం (వజ్రయానంతో కలిసి) ప్రాచుర్యంలో వుం ది. బుద్ధుడు బోధించిన ధర్మ సూత్రాలు బౌద్ధానికి మూలాధారం.త్రిపిటకములు* అనే శాస్త్ర గ్రంధం బౌద్ధానికి ప్రధాన ఆధారం అని విశ్వసిస్తారు. ఇందుకు అదనంగా మహాయాన బుద్ధులు మహాయాన సూత్రాలు* అనే రచనను విశ్వసి స్తారు.

ధేరవాద బౌద్ధంలో- జన్మజన్మల వేదన, సాధన అనంతరం సత్యాన్ని తెలిసికొని అజ్ఞానాంధకారం నుండి బయటపడి, ఇతరులకు ఆ మార్గాన్ని ఉపదేశించిన వారు బుద్ధులు అవుతారు. సత్యాన్ని తెలిసికొన్నగాని ఇతరులకు ఉపదేశం చే యనివారు ప్రత్యేక బుద్ధులవుతారు*. శాక్యముని గౌతమబుద్ధుడు ఒక్కడు ఒక్క డే బుద్ధుడు కాదు. అంతకు పూర్వం ఇంకా ముందు కాలంలో ఎందరో బుద్ధు లుంటారు. సత్యా న్ని తెలుసుకున్న గౌతమబుద్ధుడు అనేక బుద్ధులలో ఒకడు. బుద్ధుని బోధనలో నాలుగు ఆర్య సత్యాలు ప్రముఖపాత్ర కలిగివున్నాయి. వాటితో పాటు అష్టాంగ మా ర్గం* కూడా!! బుద్ధుని అనంతరం బౌద్ధాన్ని ఆచరించే వారిలో అనేక విభాగాలు ఏర్ప డినాయి. వాటి ఆచరణ, సిద్ధాంతాలలో, సంస్కృతిలోనూ నెలకొన్న వైవిధ్యం కార ణంగా బౌద్ధం అంటే ఇది అని స్పష్టంగా అందరికీ వర్తించే విషయాలు క్రోడీ రించడం కష్టమవుతున్నది.

బోధి... :
బోధి అనగా నిద్రలేచుట*. థేరవాదంలో అరహంతులకు, బుద్ధులకు కూడా జ్ఞానోదయమయ్యే ప్రక్రియను బోధి అంటారు. బౌద్ధం ఆరంభంలో బోధి; నిర్వాణం* అనే పదాలు ఒకే అర్థంలో వాడబడ్డాయి. రాగ, ద్వేష, మోహాలు అంతరిం చటం ఈ ప్రక్రియలో ముఖ్యమైన లక్షణం. తరువాత వచ్చిన మహాయాన సిద్ధాంతా లలో నిర్వాణం* అనే స్థితి బుద్ధత్వం కన్న కొంత తగ్గింది. రాగ, ద్వేషాల నుండి వి ముక్తి కలిగితే అది నిర్వాణం అవుతుంది. అనగా ఇంకా మోహం వుంటుంది. ఈ మోహం కూడా తొలిగితే బోధి* స్థితి వస్తుంది.

మహాయానంలోని ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం అరహంతులు నిర్వాణాన్ని పొందుతారు కాని ఇంకా మోహం నుండి విము క్తులు కానందున వారు బోధిత్వం పొందరు. కాని ధేరవాదంలో నమ్మకం ప్రకారం అరహంతులు రాగ, ద్వేష, మోహాల నుండి విముక్తి పొందిన బోధులు. బోధిత్వం పొందటానికి నాలుగు ఆర్యసత్యాలను తెలుసుకోవాలి; బోధిత్వం పొందినవారు జనన, మరణ, పునర్జన్మ, సంసారచక్రం నుండి విముక్తి పొందుతారు. మాయ తొలగి అనాత్మత* అనే సత్యం తెలుసుకుంటారు.

మధ్యే మార్గం... :
బౌద్ధ మతం సాంప్రదాయాలలో, విశ్వాసలలోనూ మధ్యే మా ర్గం ముఖ్యమైన స్థానంగలది. గౌతముడు తన జ్ఞానోదయానికి ముందు ఈ మార్గాన్ని అవగతం చేసుకున్నాడు అని ప్రతీతి. వివరణలు చూస్తే...

• కఠోరమైన దీక్షతో మన శరీరాన్ని, మనసుని కష్టపెట్టకుండా, భోగలాల సత్వంలో మునిగిపోకుండా మధ్య విధంగా సాధన, జీవితం కొనసాగించటం.
• తత్వచింతనలో పిడివాదనలు లేకుండా మధ్యస్థంగా ఆలోచించటం.
• నిర్వాణంలో విరుద్ధ భావాలు అంతమై పరిపూర్ణమైన జ్ఞానం కలగడం.


త్రిరత్నాలు...:
త్రిరత్నాలు లేదా రత్నత్రయం శరణు జొచ్చుట బౌద్ధం ఆచరణలో ప్రాధమిక ప్రక్రియ. అసలు త్రిరత్నాలు అంటే
బుద్ధుడు: జ్ఞానోదయమైన, ధర్మమార్గాన్ని ఎరిగిన అరహంతుల మార్గాన్ని ఆచ రించడం. ధర్మం: బుద్ధుడు తెలిపిన మార్గం. సత్యం, అసత్యానికి ఉన్న బేధము పర మ సత్యం. సంఘం: బౌద్ధ భిక్షువుల సమూహం లేదా సత్యాన్వేషణలో పురోగమి స్తున్న వారి సహవాసం. బిక్షుకుల సాధనకు సహకరిస్తున్న సామాన్య జనులు కూడా సంఘం లోని వారే!
బుద్ధుడు తాను కనుగొన్న మార్గాన్ని ఇతరులు గ్రుడ్డిగా ఆచరించమని చెప్పలేదు. శ్రద్ధతో ఎవరికి వారే తాను బోధించిన ధర్మాన్ని ఆలంబనగా చేసుకొని యుక్తా యుక్తం విచారించి సంఘం సహకారంతో సత్యం తెలుసుకోవాలి అని చెప్పాడు. బుద్ధుడు బోధించిన ధర్మాన్ని అందరికీ అందుబాటులో వుంచేది సంఘం!!!

నాలుగు మహోన్నత సత్యాలు:
1. దుఃఖం 2. దుఃఖానికి కారణం 3. దుః ఖం నుంచి విముక్తి 4. దుఃఖం నుంచి ముక్తిని పొందే మార్గం! బౌద్ధమతం లో పై నాలు గు పరమసత్యాలు ప్రవచింపబడ్డాయి. ఇవి గౌతమ బుద్ధుడు తన జ్ఞానోదయం తర్వాత తన సహసాధకులకి చెప్పిన విషయాలు కనుక బుద్ధుని మొదటి బోధనలు.ధర్మచక్ర పరివర్తన సూత్రం అనే బుద్ధుని మొదటి బోధలో బుద్ధుడు మధ్యేమార్గం గురించి; అష్టాంగ సాధన మార్గం గురించి, నాలుగు పరమ సత్యాల గురించి చెప్పా డు. అయితే వీటిని అప్పటి కాలంలో కష్టాలు తీర్చే మార్గంగా చెప్పాడు.

అష్టాంగ మార్గం...
నాలుగు పరమ సత్యాలలో నాలుగవదైన దుఃఖ విమోచన మార్గం అష్టాంగమార్గం. ఆరంభ దశలో ఇది సామాన్యులకు బోధించే వారుకాదు.
శీలము: శరీరం, మాటల ద్వారా చెడును కలుగనీయకుండుట.
సమాధి: మనసుని అదుపులోకి తెచ్చుకోవడం. ఇందులో మూడు.
ప్రజ్ఞ: మనసుని శుద్ధపరిచే జ్ఞానం. ఇందులో రెండు అంగాలున్నాయి.సమ్యక్‌ దృష్టి - భ్రమపడకుండా ఉన్నది ఉన్నట్లుగా చూడగలగటం.
సమ్యక్‌ సంకల్పం - ఆలోచించే విధానంలో మార్పు.

మహాయానంలో బుద్ధుడు అంటే ఒక వ్యక్తి కాదు. అనంతమైన ధర్మరూపం. కొన్ని మహాయాన సూత్రాలలో బుద్ధుడు ధర్మము, సంఘం అనే మూడు భావాలు అవినా భావమైన శాశ్వతత్వానికి ప్రతీకలు.మహాయానంలో కొన్ని సూత్రాల ప్రకారం శ్రవ ణం, మననం వంటి సాధనల ద్వారా కర్మబంధాల నుంచి విముక్తి కలుగవచ్చు. అ ష్టాంగమార్గం ద్వారానే దుఃఖభూయిష్టమైన కర్మల నుంచి విమోచన కలుగుతుంది.

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో బౌద్ధం...
బౌద్ధమతం ప్రారంభ దశ నుంచి ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో విశేషంగా ఆదరించబడింది. అశోకుని శిలా శాసనం బట్టి ఆంధ్రప్రవేశ్‌ అప్పటికే ధర్మ విషయంలో వుంది. గుంటుపల్లి, భట్టిప్రాలు, వంటి బౌద్ధక్షేత్రాలు హీనయాన బౌద్ధకాలంనాటివి. అసలు బుద్ధుడే భట్టిప్రోలు సందర్శించాడని ఒక అభిప్రాయం. అశోకుని, శాతవాహనుల కాలంలో రాజ కుటుంబాలు విశేషంగా ఆదరించాయి బౌ ద్ధాన్ని! ధరణికోట, విజయపురి వంటి మహారామాలు ఆంధ్రదేశంలో బౌద్ధం అత్యు న్నత స్థాయికి ఉన్న నాటి చిహ్నాలు! మహాయానం ఆంధ్రప్రదేశంలోని నాగార్జునుని తత్వంతో ప్రావర్భవించింది.

గౌతమబుద్ధుని జాతక విశ్లేషణ...
కర్కాటక లగ్నం, తులా రాశిలో జన్మించాడు గౌతమ బుద్ధుడు. గురు దశాశేషం దాదాపు 15 సం వుంది.కర్కాటక లగ్నం సహజంగానే ఆధ్యాత్మిక లగ్నంగా చెప్తాం. లగ్నానికి లగ్నాధిపతి చంద్రుడు. కుజుడు రాజయోగం. భాగ్యరాజ్యాధిపతుల కలయిక వలన ధర్మకర్మధిపయోగం. పంచమ, షష్టాధిపతులైన కుజ, గురుల కలయిక వలన అలౌకిక శక్తుల వృద్ధి. పంచమ, నవ మాధిపతుల సంబంధం ఆధ్యాత్మిక స్ఫూర్తి.

లగ్నధిపతిని రాజ్యస్థానం నుంచి గురు, రవి, కుజ, శని, శుక్ర వీక్షణ. అందులోను చంద్రుడు గురునిన త్రంలో శుక్రుని ఇంట (పౌర్ణమి) వుండి చతుర్థ, లాభాధిపతియైన శుక్రుని వీక్షణ, సప్తమాధిపతి అష్ట మాధిపతి శని; షష్ట భాగ్యాధిపతి గురువు; రవి, కుజ దృష్టుల వలన రాజయో గం,ఎవరి జాతకంలోనైనా నాలుగు గ్రహాలకి మించి కలిసుంటే వారు పరివ్రాజక యోగం కలవారని తెలుస్తుంది.బుద్ధుడు పుట్టిన తర్వాత కష్టం తెలియకుండా పెరగటం, మనసు కష్టం కలిగిన దృ శ్యాలు చూసి చలించిపోయి ఇంటి నుండి వెళ్ళటం మొ అంశాలు పరిశీలిస్తే భాగ్య స్థానాధిపతి అయిన గురుని దశ అతని చిన్నతనంలో నడిచింది. (లగ్నధిపతి చంద్రు ని, గురుడు చూడటం). అలాగే అతనికి శని దశ శని అంత ర్దశలో యశోధరతో వి వాహం; (శని సప్తమాధిపతి); కుజుని అంతర్దశలో (కుజుడు పంచమాధిపతి) రా హుల్‌ జన్మించటం; శని/రాహు దశలో ఇంటి నుంచి వెళ్లపోవటం (శని వైరాగ్యకార కుడు). అలాగే గురు అంతర్దశలో, బుధుని అంతర్దశలలో తపస్సులు, హఠయో గాలు, ఆసనాలు, ప్రాణాయామాలు చేసి ధ్యానం సమాధి స్థితి పొందటం జరిగింది.

బుధుని దశలో (బుధుడు వ్యయాధిపతి, లాభంలో ఉన్న బాధకుడు కనుక) మధ్యే మార్గంగా, అష్టాంగ మార్గాలు, శారీరకంగా అలసటని పొందటం మొ జరిగాయి. ఆ తర్వాత కేతు దశలో కూడా ప్రచారాలు, బౌద్ధకులం సంబంధించిన అంశాలు, శుక్రదశ 20 సంలు (శుక్ర, శని, కుజ, రవి, గురు కలయికచే) ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పేరు ప్రఖ్యాతలు, సంఘములు స్థాపన, బౌద్ధభిక్షువులను తన శిష్యులుగా స్వీకరిం చి భారతదేశం అంతా విస్తరింప చేశారు. సంక్షిప్తంగా చూస్తే గౌతమబుద్ధుని జాతకం లో రాజయోగాలు, సన్యాసయోగాలు వున్నాయి. గజకేసరి యోగం; హఠయోగం; చంద్రమంగళ యోగం; ధర్మకర్మాదిప యోగం;... ఇలా ఎన్నో వున్నాయి. అన్నీటికీ మించి పరివ్రాజక యోగం వున్నది. దాని వలన ఆ వ్యక్తి జీవితంలో ఎన్ని భోగాలు అనుభవించటానికి అవకాశం వున్నా అన్నీ త్యజించి సన్యాసం స్వీకరించి భవబంధా లకి దూరంగా వుండిపోతారు. మహారాజ బిడ్డగా మహా యోగాలతో పుట్టుకతోనే మహారాజుగా పుట్టినా బుద్ధుడు చివరికి సర్వసంగ పరిత్యాగిగా మారటం... పరివ్రాజకయోగమే!!