బుద్ధుని ప్రతిమలు

బుద్ధుడు ఎన్ని రకాలో!

 ధర్మం శరణం గచ్ఛామి, సంఘం శరణం గచ్ఛామి, బుద్ధం శరణం గచ్ఛామి అంటూ మానవజాతికి సత్యాన్ని బోధించిన గౌతమ బుద్ధుని ప్రతిమలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా దాదాపు వెయ్యిరకాలుగా ఉన్నాయి. ధ్యానముద్ర, ధర్మచక్ర ప్రవర్తన ముద్ర, అభయముద్ర, భూ స్పర్శముద్ర, మహాపరినిర్యాణ ముద్ర, సుఖాసీన ముద్ర, వాకింగ్‌ ముద్ర, లాఫింగ్‌ ముద్ర తదితర ప్రతిమలు ఉన్నాయి. ఖేరవాదం, మహాయానం, వజ్రయానం అనే మూడు దశల్లో బౌద్ధమతం వ్యాపించింది. ఖేరవాదంలో కేవలం బుద్ధుని వచనాన్ని మాత్రమే ప్రమాణీకంగా తీసుకుని ఆచరించే వారు. బుద్ధుని చిహ్నలను మాత్రమే కొలచే ఈ వాదంప్రకారం బౌద్ధబిక్షులు వారికి మాత్రమే బౌద్ధాన్ని అనున్వయించుకుంటూ నిర్యాణాన్ని పొందేవారు. బుద్ధుని మహాభినిష్క్రమణ ను గుర్రంతోనూ, సంబోధి పొందడాన్ని బోధవృక్షంతోనూ, ధర్మచక్రప్రవర్తనం ను జింకలతోనూ, మహాపరినిర్యాణాన్ని స్తూపం చిహ్నం తోనూ కొలచేవారు. ఆ తరువాత మహాయానంలో బుద్ధుని ఆరాధన ప్రారంభమై వివిధ రూపాల్లో బుద్ధుని విగ్రహలు రూపుదాల్చాయి. క్రీ.శ. 1 నుంచే బుద్ధిని విగ్రహారాధన ప్రారంభమైనట్లు చారిత్రక ఆధారాలు చెబుతున్నాయి. ఈ విగ్రహాలు ముఖ్యంగా మూడు శైలిల్లో ఉండేవి. గాంధార శైలీ ప్రస్తుతం విదేశాల్లో ఉన్న బుద్ధుని ప్రతిమలన్నీ ఈ శైలీకే చెందుతాయి. గ్రీక్‌ లో లభ్యమైన బుద్ధునిరూపం మీసాలతో కనిపిస్తుంది.

మధుర శైలి
ఉత్తర భారతదేశంలో లభ్యమైన, ప్రస్తుతం ఆధారిస్తున్న బుద్ధప్రతిమలన్నీ ఈ రకానికి చెందినవి. సహజ సుందర మూర్తి, ఉబ్బెత్తు ప్రతిమలు కనిపిస్తాయి. శాంచీ, గయ, సార్‌నాథ్‌ తదితర ప్రాంతాల్లో ఉన్న విగ్రహాలు ఇందుకు ఉదాహరణ.

అమరావతి శైలి
దక్షణ భారతదేశంలో లభించిన బుద్ధుని ప్రతిమలు ఈ రకానికి చెందినవి. 1924, 1926, 1928 సంవత్సరాల్లో జరిగిన తవ్వకాల్లో నాగార్జునకొండ లో లభించిన విగ్రహాలన్నీ అమరావతి శైలీలో ఉన్నవే. కుడిభుజంపై వస్త్రం లేకుండా, ఎడమభుజంమీదుగా వచ్చిన వస్త్రం శరీరదిగువ భాగాన్ని కప్పబడినట్లు, బిగించిన ఎడమచేయి పైకెత్తి పట్టినట్లుగా ఈ విగ్రహాలు ఉంటాయి.